Yeni doğan bebeklerin görme yetenekleri çok sınırlıdır. Yaşamla birlikte görme duyusu giderek güçlenmektedir. 8 yaşına kadar olan dönemde bebeğin duyarak konuşmayı öğrenmesi gibi görerek görme yeteneği gelişecektir. Görebilmek gözler ve sinir sisteminin ortaklaşa geliştirdiği bir yetenektir. Yenidoğan ve erken bebeklik dönemindeki herhangi bir göz problemi görme duyusunun gelişimini bozacaktır. Şaşılıklar yani göz kaymaları bu durumun sık karşılaştığımız sebeplerindendir.

Bebekler 6 aya ulaşıncaya kadar fizyolojik şaşılık adı verilen geçici göz kaymaları görülebilir. Bunlar her yöne olabilen, kısa süreli, geçici kaymalardır. Bebeğin henüz başını dik tutamaması gibi sinir sisteminin gelişim sürecinde normal karşılanır. Geçici göz kaymalarının en geç 6. aydan sonra veya daha erken kalıcı olmaya başlaması durumu normal kabul edilmezler.

Bebeklerde Şaşılığın Belirtileri

Şaşılık, bebeklerde iki gözün arasındaki paralelliğin kaybolmasıdır. Yani düz bakışta iki gözün aynı noktaya bakamama durumu şaşılık olarak tarif edilir. Farklı bakış her yöne doğru olabilir: yukarı-aşağı, içe veya dışa. Göz kayması farklı şekillerde ortaya çıkabilir, yani tek gözde olabilir, tek gözde başlayıp her iki gözde devam edebilir, ara ara ortaya çıkıp kaybolabilir. Bunun dışında başın sürekli bir yöne yatık olması, gözlerini çok kırpıştırması da şaşılıktan şüphelendirmelidir.

Ne olursa olsun bebekler yenidoğan döneminde çocuk doktorları tarafından yapılan muayenelerinden sonra 3-4. aylarında bir göz hekimi tarafından muayene edilmelidir ve mutlaka damlalı göz muayenesi yapılmalıdır.

Yalancı Şaşılık

Bazen bebeklerin göz çevresi kemikler ve göz kapaklarının şeklinden dolayı gerçek olmayan ancak şaşılık görüntüsü veren klinik durumlarda mevcuttur. Tecrübeli bir göz hekimi kolaylıkla bu durumu tespit edebilir. Genellikle burun kökü kemiklerinin gelişimine bağlı oluşur, bazı ırklarda (Orta Asya kökenli) yaygın görülür. Bu durumda tedaviye gerek yoktur.

Şaşılığın Sebebleri

Genetik yani ırsi özellikler şaşılığın en sık sebebidir. Ailesinde şaşılık öyküsü olan bebeklerde çıkma olasılığı olmayan bebeklere göre daha yüksektir. Ama bebekte oluşan şaşılık için aile öyküsü illaki şart değildir. Sporadik adı verilen ailesel olmadan da şaşılık gelişebilir.

Yüksek göz numaraları özellikle iki göz arasında numara farkı olanlarda şaşılık gelişme riski daha yüksektir. Hipermetropi tipi göz numaraları daha riskli gruptadır.

Görmeyi engelleyen doğumsal hastalıklar da (doğumsal katarakt, göz tansiyonu gibi) hastalıklar etkilenen gözde şaşılığa sebep olabilirler.

Prematürite adı verilen bebeğin zamanından önce ve düşük doğum kilosu ile doğması da diğer bir risk faktörüdür. Prematür bebeklerde sistemik başka hastalıkların olması, yoğun bakımda yatmaları gibi diğer faktörler de şaşılık gelişimine katkı sağlamaktadır.

Bebeklerde var olan nörolojik ve metabolik hastalıklar. Gözlerin paralel tutulabilmesi sinir sistemi ile beraber gerçekleştirilebilmektedir. Beyin ve sinir sistemini etkileyen hastalıklar şaşılık gelişimine sebep olacaktır.

Doğum esnasında maruz kalınan travmalar şaşılığa sebep olabilecektir.

Erken bebeklik döneminde henüz sinir sistemi tam gelişmemişken geçirilen yüksek ateşli hastalıklar ve konvülziyonlar (nöbet) şaşılığı tetikleyebilir.

Şaşılık Tipleri ve Ortaya Çıkış Yaşları

Bebeklerde göz kaymaları değişik zamanlarda ve değişik klinik bulgularla ortaya çıkabilirler. Tek gözde aniden ortaya çıkabildiği gibi, her iki gözde ara ara olmaya başlayıp sonra devamlılık kazanan olabilir. Göz kaymaları yukarı-aşağı dikey yönde, sağa sola yatay yönde olabileceği gibi oblik adı verilen dairesel yönde de olabilir. Altta yatan sebebe bağlı olarak şaşılığın ortaya çıkış yaşı ve tipi belli olmaktadır.

Şaşılığın Tedavisi

Bebeklerde şaşılığın tipi ve altta yatan sebep bulunduktan sonra en kısa sürede tedavi edilip gözler ortaya getirilmelidir. Bebeklik döneminde şaşılığın tedavisi ile sadece kozmetik düzeltme değil fonksiyonel birçok kazanım elde ederiz: 8 yaşına kadar olan dönemde gözün ve beynin görme yeteneği hızla geliştiğinden bu dönemde gözler hızla ortaya getirilerek görme keskinliği, 3 boyutlu görme, derinlik hissi gibi yeteneklerin gelişimini sağlanıp göz tembelliğinin önlenmesi hedeflenir.

Bebeklik döneminin en sık görülen şaşılık tipi içe kaymalardır ve bunun en sık sebebi hipermetropi tipinde yüksek göz numaraları ve iki göz arasında numara farkı (anizometropi) olmasıdır. Bu hastalarda hastanın ihtiyacı olan gözlük numarası verilir gerekirse sağlam göze kapatma tedavisi verilerek şaşılık ve göz tembelliği önlenir. Bu şaşılıklar akomodatif tip olarak adlandırılır, ameliyata ihtiyaç duyulmaz. Gözlük numarasının tam olarak belirlenmesi ve göz arkasının muayene edilebilmesi için mutlaka damlalı muayene yapılmalıdır. Şaşılığın kas yapılarındaki bozukluktan dolayı oluşan tiplerinde ameliyat gereklidir. Son yıllarda doğumsal şaşılıkların tedavisinde ameliyat yerine göz kaslarına botox enjeksiyonu da güncel tedavi yöntemleri arasında yerini almıştır.

Nörolojik, enfeksiyöz, metabolik ve diğer sistemik hastalıklara bağlı olarak oluşan şaşılıklarda ise önce sebep olan hastalık düzeltilmelidir.

Bebeklerde Şaşılık Ameliyatı ve Zamanlaması

Bebeklik döneminin şaşılıkları vakit kaybetmeden düzeltilmelidir. Okul çağı gelsin veya biraz daha büyüsün, bu küçük yaşta anestezi almasın gibi gerçekçi olmayan sebepler yüzünden vakit kaybedilmemelidir. Geçen her gün gözün gelişiminde eksikliğe yol açacaktır.

Ameliyatlar çocuk hekimi ve anestezi hekiminin muayene ve onayından sonra genel anestezi altında yapılmaktadır. Ortalama 1 saat kadar süren ameliyat sonrasında aynı gün eve taburculuk yapılır. Ameliyatlı göz 1 gece kapalı kaldıktan sonra ertesi gün açılır.

Ameliyat sonrası iz kalır mı? Dikişsiz ameliyat mümkün mü?

Ameliyatlarda genellikle iz kalmaz. Ameliyatta gözü saran konjonktiva adı verilen zar açılıp kasların yeri ve boyutu değiştirilirken kendiliğinden eriyen dikişler kullanılır. Konjonktiva kapatılırken de bu dikişlerden kullanılır. Ancak son yıllarda doku yapıştırıcısı adı verilen ilaçlarla konjonktivaya dikiş atılmamakta, bu da ameliyat sonrası konforu ve şikayetleri oldukça azaltmaktadır.